Chiasme of kruisstelling, parallellisme, acrostichon

In deze artikelenreeks bespreken we de volgende stijlfiguren die in de Bijbel gebruikt worden: chiasme of kruisstelling, parallellisme en acrostichon. In de Hebreeuwse poëzie is parallellisme de belangrijkste stijlfiguur. Er kunnen in de Hebreeuwse poëzie grofweg drie typen van parallellisme worden onderscheiden: synoniem parallellisme of het overeenkomende parallellisme; antithetisch parallellisme of het tegenstellende parallellisme; synthetisch parallellisme of het aanvullende parallellisme.

Stijlfiguren in de Bijbel

Een acrostichon is een vers of gedicht waarvan de eerste letters van iedere regel of strofe, achter elkaar gezet, een woord of soms zelfs een zin vormen. Een acrostichon wordt daarom ook wel 'een alfabetisch gedicht' genoemd.

Parallellisme is in de Hebreeuwse Poëzie de belangrijkste stijlfiguur. Hierbij is er sprake is van ten minste twee parallelle versregels. De zinnen versterken elkaar, of zijn complementair.

Er is sprake van een chiasme als in de tweede helft van een vers de overeenkomstige termen of thema's in de eerste helft van het vers omgekeerd terugkomen. De volgorde van twee parallelle thema's worden omgekeerd. Hierdoor ontstaat er een kruisstelling.

Voorbeelden

Het boek Klaagliederen is uitgezonderd het 5e hoofdstuk, in de vorm van het acrostichon gebouwd. De betreffende klaagliederen alfabetisch volgens de 22 letters van het Hebreeuws alfabet. Een dergelijke vorm wordt ook wel abecedarium genoemd.
Ook de psalmen 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119 en 145 zijn een acrostichon met de letters van het Hebreeuwse alfabet.

Een voorbeeld van een parallellisme uit de Psalmen:

• Hij doet mij nederliggen in grazige weiden;
• Hij voert mij zachtkens aan zeer stille wateren. (psalm 23)