Wat is atheïsme en kritiek op het (nieuwe) atheïsme

Atheïsme is volgens veel hedendaagse atheïsten die actief zijn op het internet 'de afwezigheid van geloof in een of meerdere goden' en niet –wat de klassiek definitie is– de aanname dat er geen god(en) bestaan of kunnen bestaan. Atheïsme is een gebrek aan geloof in een god of goden, zo wordt thans gesteld. En als je er anders over denkt, dan weet je gewoon niet wat atheïsme betekent, aldus deze moderne internet-atheïsten. Is dat correct?

Atheïsme is de afwezigheid van geloof in god/goden

'Atheïsme is een gebrek aan geloof in een god of goden' klinkt op het eerste gezicht heel overtuigend, maar het is bij nader een weinigzeggende zelfonthulling. Wanneer mensen een claim maken over de grote vragen van het leven, dan moeten we iets over die vragen zeggen. Met de bewering dat het je ontbreekt aan geloof zeg je helemaal niets over de buitenwereld, maar geef je slechts een verklaring over je innerlijke gesteldheid. Waarom doen atheïsten dit? Welnu, het bevrijdt de atheïst van de noodzaak om een case op te bouwen voor atheïsme en het legt de bewijslast volledig bij de theïst. Als een atheïst de argumenten te mager vindt, is het voor hem voldoende.

Kennisclaim

In werkelijkheid betekent 'theïsme' niet de aanwezigheid van geloof in God. Natuurlijk gelooft een theïst in God, maar hij zegt veel meer dan dat. Hij maakt in de eerste plaats een kennisclaim over de werkelijkheid, en pas op de tweede plaats zegt hij iets over zijn innerlijke gesteldheid. Hij zegt: "Ik geloof in God, omdat het geloof in God of het theïsme wijsgerig gezien een redelijk wereldbeeld is". Het beoordelen van de redelijkheid van een wereldbeeld, zoals het theïsme of het atheïsme, is een filosofische en geen wetenschappelijke activiteit.[1]

Logisch tegenstrijdig

Het beoordelen van de redelijkheid van een wereldbeeld is echter ook géén psychologische activiteit. Er bestaat namelijk het volgende probleem met de stelling dat atheïsme betekent dat het simpelweg een gebrek aan geloof in een god of goden is. Stel omwille van het argument dat God bestaat. Als dat het geval is, dan betekent dat de stelling "dat er één of meerdere goden bestaan", zoals aangehangen door het theïsme, waar is. Stel dat er een atheïst is die ontkent dat er een god bestaat. Deze atheïst zegt vervolgens dat atheïsme een gebrek aan geloof in een god of goden is.

Welnu, in deze situatie is het waar dat het hem aan geloof ontbreekt. Maar als dat atheïsme is, dan heb je een geval waar er één of meerdere goden bestaan (zoals bij het theïsme) en tegelijkertijd is het atheïsme waar, want er is iemand bij wie het aan geloof ontbreekt. Als je er op deze manier tegenaan kijkt, kunnen zowel atheïsme en theïsme beide tegelijk waar zijn. Dat is echter bizar, want als je het op deze manier bekijkt kunnen atheïsme en theïsme beide tegelijk waar zijn. Maar hoe is het mogelijk dat een uitspraak en haar ontkenning beide waar zijn?

Een atheïst maakt een kennisclaim

Een atheïst moet je dan ook in een debat of discussie niet laten wegkomen met de uitvlucht dat atheïsme 'de afwezigheid van geloof in een of meerdere goden' is:

"Atheists stating atheism is nothing more than a 'lack of belief in God' are simply using that definition as a copout. They are hiding behind an insufficient definition of atheism so they won't have to confront what they actually believe about God. Atheists are quite willing to accept they have disbeliefs regarding other supernatural phenomenon and the Flying Spaghetti Monster. It is time they became reconciled to the fact that they they don't believe in God as well."[2]

Er wordt door veel atheïsten een misleidend spelletje gespeeld volgens de filosoof William Lane Craig:

"So why, you might wonder, would atheists be anxious to so trivialize their position? [A] deceptive game is being played by many atheists. If atheism is taken to be a view, namely the view that there is no God, then atheists must shoulder their share of the burden of proof to support this view. But many atheists admit freely that they cannot sustain such a burden of proof. So they try to shirk their epistemic responsibility by re-defining atheism so that it is no longer a view but just a psychological condition which as such makes no assertions. They are really closet agnostics who want to claim the mantle of atheism without shouldering its responsibilities. This is disingenuous and still leaves us asking, 'So is there a God or not?'"[3]

Ook een atheïst zal argumenten moeten aandragen voor zijn positie

De opmerking dat atheïsme 'de afwezigheid van geloof in een of meerdere goden' is, is ontwijkende prietpraat van iemand die wegduikt om een kennisclaim rationeel en met argumenten te onderbouwen. Kortom, een echte atheïst gelooft dat God niet bestaat. Dat is een overtuiging of kennisclaim die waar of niet waar is, net zoals de overtuiging van een theïst dat God bestaat. Beide zullen dus voor hun positie argumenten moeten aandragen.

Noten:

1. Emanuel Rutten. Is geloof in God rationeel aanvaardbaar? http://www.gjerutten.nl/OpeningstoespraakDebatFelixEnSofie_ERutten.pdf (voor de laatste keer geraadpleegd op 18-1-2016)
2. Mike Dobbins. Reclaiming the Definition of Atheism: Disbelief in God. http://www.christianpost.com/news/reclaiming-the-definition-of-atheism-disbelief-in-god-115657/#5gM2fzL7hycoJM7h.99 (voor de laatste keer geraadpleegd op 18-1-2016)
3. William Lane Craig. Definition of atheism. http://www.reasonablefaith.org/definition-of-atheism#ixzz36FSekFep (voorde laatste keer geraadpleegd op 18-1-2016)