Bevat het Nieuwe Testament anti-Joodse teksten en passages?

De aanwezigheid van anti-Joodse en antisemitische teksten in het Nieuwe Testament is een veelbesproken onderwerp in de Bijbelse wetenschap, maar ook op internet. In diverse artikelen en fora wordt dit onderwerp uitvoerig besproken. Het NT zou volgens sommige wetenschappers en critici antisemitische passages bevatten. Vooral het Johannes-evangelie moet het ontgelden. De Joden zijn kinderen van de duivel, zei Jezus volgens de evangelist Johannes, aldus judaïst Pieter W. van der Horst.

'Uw vader is de duivel'

Van der Horst zegt in dagblad Trouw van 29 september 2007: "Ik begin met de beroemde tekst in het Evangelie van Johannes, waarin Jezus tot de Joden zegt: 'Uw vader is de duivel, en u doet maar al te graag wat uw vader wil' (8:44)." Volgens Van der Horst is zo'n tekst een steen op de maag. Het heeft veel kwaad aangericht in de geschiedenis. Zo heeft Maarten Luther in zijn beruchte pamflet 'Von den Juden und ihren Lügen' ('Over de Joden en hun leugens') dankbaar gebruikgemaakt van deze passage. De judaïst vervolgt:

• "Maar als Jezus zélf zegt dat de Joden kinderen van de duivel zijn, wie zijn wij dan om daar anders over te denken? Dat zal, vrees ik, de reactie van veel gelovigen zijn. Voor wetenschappelijk opgeleide theologen is het niettemin een heilige plicht uit te leggen hoe zo'n uitspraak in het Nieuwe Testament terecht is gekomen. Het tragische is namelijk dat Jezus dit beslist nooit gezegd heeft. Johannes legt hem deze uitspraak in de mond, zoals hij dat ook met heel veel andere uitspraken doet – althans naar de mening van de meeste exegeten. Wie wil weten wat Jezus werkelijk gezegd heeft, moet eerder Matteüs, Marcus of Lucas dan Johannes lezen. Onder Bijbelwetenschappen is dat al twee eeuwen een geaccepteerde mening, die helaas zelden aan gelovigen wordt doorgegeven."

Late datering

Het Nieuwe Testament wemelt volgens de Van der Horsten van dergelijke rabiaat anti-Joodse uitspraken. Een dergelijke beschuldiging lijkt echter niet zozeer voort te komen op grond van bijbelgetrouwe exegetische uitleg van de teksten. Dit lijkt onder meer samen te hangen met een late datering van de evangeliën, waardoor het Griekse woord Ioudaios in het Johannes Evangelie, niet vertaald wordt met 'Judeeër' - wat volgens mij de juiste vertaling is - maar met 'Jood'. Want lang na de verwoesting van de tempel, was de smalle betekenis van het woord Ioudaios - 'Judeeër' - verdwenen. Johannes zou het dus steeds over (de) Joden hebben. Een late datering draagt bijgevolg bij aan een antisemitische lezing van dit evangelie!

Nu is het waar dat 'christenen' zich in het verleden beriepen op nieuwtestamentische teksten ter rechtvaardiging van Jodenvervolging. In deze artikelenreeks zien wij de vraag onder ogen, of het Nieuwe Testament zélf één van de bronnen is, vanwaaruit het gif van het antisemitisme steeds weer opborrelt en een samenleving verziekt, of dat het te maken heeft met antisemitische theologische constructies die men over de Bijbel heen legt.